Blog Marleen Buter, Sociaal Agoog

Op reis in een andere belevingswereld

Houdt u ook zo van reizen, nieuwe werelden ontdekken? Ik wel. Vooraf neem ik de landkaart door en bekijk het gebied waar we gaan verblijven. Welke taal wordt er gesproken, hoe zijn de gewoonten en de leefstijl van de bewoners?

Regelmatig reis ik met een groep medewerkers en vrijwilligers, door de belevingswereld van mensen met dementie. Ook de hersenen zijn verdeeld in gebieden, zoals de wereld in een landkaart. Ieder gebied heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, eigen functies die het lichaam aansturen. Zoals plannen en regelen, organiseren en structureren, emoties, het taalgebied, het spreken, het geheugen, denken in beelden (plaatjes) en de associatie met woorden. Als er in één van die gebieden een verstoring ontstaat zoals dementie van het Alzheimertype, dan werken deze gebieden niet goed meer. Er zullen dan langzaam veranderingen ontstaan bij de persoon die het treft.

In gesprek met een bewoner gaf hij met regelmaat aan dat ‘de alzheimer’ er wel of niet was. Dit was bepalend voor ons gesprek. Soms sprak de alzheimer mee en gingen we samen in de verwarring terug naar zijn jeugdjaren, op zoek naar ouders. Op andere momenten vertelde hij dat hij de Alzheimer kon onderdrukken en dan spraken we in de realiteit, zijn gevoelens rond het hebben van dementie en zijn frustratie dat hij niet meer de man kon zijn die hij altijd was geweest. In zo’n gesprek moet je voortdurend schakelen en je afvragen in welke wereld iemand op dat moment zit. Dat is een kunst omdat de wisseling van werelden niet op elkaar wordt afgestemd. Naarmate zijn Alzheimer vorderde kwamen de momenten van verwarring steeds meer door elkaar, onvoorspelbaar in welke realiteit hij zich bevond. U kunt zich voorstellen dat dit een heel bijzonder gesprek was!

De wereld van mensen met dementie bestaat uit verschillende belevingsfasen; bedreigde ik, verdwaalde ik, verborgen ik en verzonken ik. Iedere 'Ik', heeft een bepaalde werkelijkheidsbeleving. Neem een trap in gedachten, als u naar beneden loopt komt u vanuit het hier en nu en daalt u via heden en verleden naar een steeds meer geïsoleerd bestaan in een eigen belevingswereld. Bij iedere belevingsfase zijn er verschillende benaderingswijzen om zoveel mogelijk aansluiting te blijven vinden.

Net als bij een reis in een ander deel van de wereld, zoeken we naar mogelijkheden om deze wereld te leren kennen en verdiepen wij ons erin. We sluiten aan bij de bevolking en proberen elkaars gewoonten te herkennen, ons aan te passen en ons binnen die wereld verstaanbaar te maken. Als je Nederlands blijft praten in Japan, zal niemand je kunnen volgen. Meegaan in een gemeenschappelijke taal die mensen samenbrengt is dan de volgende stap. Het is de kunst om de veranderde wereld van mensen met dementie te begrijpen, door dementie kunnen we immers niet verwachten dat zij ónze wereld nog begrijpen...

Marleen Buter
Sociaal Agoog